การปลูกพืชแบบไม่ใช้ดิน หรือไฮโดรโปนิกส์

Infographic vector created by macrovector – www.freepik.com

การปลูกพืชแบบไม่ใช้ดินนั้น คนส่วนใหญ่รู้จักกันดีก็คือ ไฮโดรโปนิกส์ (Hydroponics) แต่ที่หลายคนอาจยังไม่รู้ก็คือ ในระบบไฮโดรโปนิกส์นี้ ยังมีชื่อเรียกหลากหลาย แบ่งย่อยไปตามเทคนิคต่าง ๆ มากมาย เรียกได้ว่าแล้วแต่ความคิดสร้างสรรค์กันเลยทีเดียว แต่อย่างไรก็ตามทั้งหมดทั้งมวลล้วนต้องตั้งอยู่บนพื้นฐานที่สำคัญเหมือน ๆ กัน ในตอนนี้เราจะมาทำความรู้จักพื้นฐานที่สำคัญเหล่านั้น และตัวอย่างเทคนิคการปลูกบางแบบกัน

โดยธรรมชาติพืชต้องการปัจจัย 4 อย่างนั่นคือ น้ำ อาหาร อากาศ และแสง โดยส่วนที่เป็นลำต้นและใบพืชนั้นต้องการ อากาศ และแสง ส่วนนี้มักไม่ค่อยมีปัญหา เพราะเราสามารถให้ทั้งอากาศและแสงไปพร้อม ๆ กันได้ไม่ยากนัก ส่วนที่เป็นปัญหาคือส่วนที่เป็นรากพืช ซึ่งต้องการ น้ำ อาหาร และอากาศ ไปพร้อม ๆ กัน แล้วจะทำอย่างไรให้พืชได้ทั้งน้ำ อาหาร และอากาศไปพร้อม ๆ กัน ดังนั้นจึงได้มีผู้คิดค้นรูปแบบหรือเทคนิคการปลูกพืชโดยไม่ใช้ดินแบบต่าง ๆ นานา เพื่อให้สะดวกและมีประสิทธิภาพ และเรียกชื่อตามเทคนิคเหล่านั้น ยกตัวอย่างเช่น

การปลูกแบบ Deep water culture (DWC) วิธีนี้จะปลูกพืชแบบลอยน้ำ โดยให้รากของพืชทั้งหมดแช่อยู่ในน้ำที่อุดมไปด้วยสารอาหารสำหรับพืชตลอดเวลา แล้วมีระบบปั๊มอากาศลงในน้ำ เพื่อให้พืชได้รับอากาศอย่างเพียงพอไปพร้อม ๆ กันด้วย

การปลูกแบบ Nutrient film technique (NFT) วิธีนี้จะให้น้ำที่อุดมไปด้วยสารอาหารที่พืชต้องการไหลผ่านรากพืชในลักษณะของฟิล์มบาง ๆ เพื่อให้อากาศละลายลงไปในน้ำและสัมผัสกับรากพืชได้ง่าย ทำให้รากพืชได้รับสารอาหารและอากาศอย่างเพียงพอ

การปลูกแบบ Kratky method วิธีนี้จะคล้ายกับ DWC เพียงแต่ไม่ได้ปลูกในลักษณะลอยน้ำ รากพืชจึงไม่ได้แช่น้ำทั้งหมด ทำให้มีช่องอากาศบริเวณรากพืช ทำให้รากพืชได้รับสารอาหารจากน้ำที่อุดมไปด้วยอาหารของพืช และอากาศพร้อม ๆ กันอย่างเพียงพอ

การปลูกแบบ Aeroponics วิธีนี้จะให้รากทั้งหมดลอยอยู่ในอากาศ แล้วพ่นน้ำที่อุดมไปด้วยสารอาหารของพืชไปยังรากของพืช พืชก็จะได้รับสารอาหารและอากาศ อย่างเพียงพอได้เหมือนกัน

นี่เป็นเพียงตัวอย่างส่วนหนึ่งของเทคนิคการให้ น้ำ อาหาร และอากาศ แก่รากเท่านั้น นอกจากนี้ ยังมีการเรียกชื่อตามแหล่งที่มาของสารอาหารอีกด้วย เช่น

การปลูกแบบ Aquaponics วิธีนี้อาจจะใช้วิธีการให้สารอาหารแบบ NFT หรือ DWC หรืออื่น ๆ ก็ได้ เพียงแต่ แหล่งที่มาของสารอาหาร แทนที่จะเป็นการเตรียมขึ้นมาในห้องแลปแล้วใส่ลงในน้ำ แต่เป็นการนำน้ำจากบ่อเลี้ยงปลา ซึ่งจะมีของเสียที่ปลาขับถ่ายออกมา แล้วนำมาเป็นแหล่งสารอาหารสำหรับพืช 

จากที่ยกตัวอย่างมาเป็นเพียงส่วนเล็กน้อยของวิธีที่มีการคิดค้นเพื่อปลูกต้นไม้แบบไม่ใช้ดิน แต่อย่างน้อยทุกท่านคงพอเข้าใจหลักการปลูกพืชแบบไม่ใช้ดินกันมากขึ้น และปรับใช้ให้เหมาะกับสิ่งแวดล้อมที่ท่านอยู่ได้เป็นอย่างดี ไม่แน่ว่า ท่านอาจจะคิดหาเทคนิคใหม่ ๆ ที่เหมาะกับบ้านของท่านในแบบที่ไม่เคยมีใครคิดมาก่อนก็ได้ หวังว่าทุกท่านจะสนุกกับการปลูกพืชผักรับประทานเองที่บ้านกันนะครับ